Özet

II. Dünya Savaşı sürecinde geleneksel siper ve tabyaların yerini betondan inşa edilen, <em>korugan </em>olarak tanımlanan tahkimat yapıları almıştır. Avrupa’nın pek çok bölgesinde koruganlardan oluşan savunma hatları inşa edilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti de II. Dünya Savaşı’na doğrudan dahil olmamasına rağmen savunma amaçlı önemli tedbirler almış Mareşal Fevzi Çakmak’ın adıyla anılan koruganlardan oluşan tahkimat hatları inşa etmiştir. Çakmak Hattı ile öncelikli olarak İstanbul’a yönelik olası saldırılara karşı konulması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda hattın en önemli unsurları İstanbul’un batısında, Trakya üzerinden gelebilecek saldırılara karşı Çatalca ve Büyükçekmece bölgelerine inşa edilmiştir. Saha çalışmalarında Çakmak Hattı’nın İstanbul’un Anadolu Yakası’na, Karadeniz üzerinden çıkarma yapılması ihtimaline karşı da bir savunma hattı içerdiği anlaşılmaktadır. Bu makale çalışması kapsamında İstanbul’un Anadolu Yakası’nın kuzeyinde; Anadolu Feneri, Riva ve Şile arasındaki 37 kilometrelik sahil hattında koruganların tespiti ve güncel durumlarının belgelenmesine yönelik saha çalışmaları yapılmış 56 adet korugan tespit edilebilmiştir. Tespit edilen koruganların askeri mimari mirası olarak korunmaları, kent kimliğiyle bütünleşmeleri ve farkındalığına varılması bağlamında dünyadaki örnekler de ele alınarak öneri ve değerlendirmelerde bulunulmuştur.