Özet

Çalışmanın amacı, Fransız Devrimi’nde yurttaşlık düşüncesinin doğuşunu ve gelişimini analiz etmektir. Ulus-devlet formunun oluşmasıyla birlikte modern biçimini kazanacak olan yurttaşlık olgusu, Fransız Devrimi’nin yeni bir halk yaratma hedefinin bir parçası olarak doğmuştur. Devrim öncesi Fransa’daki toplumsal katmanların Devrim sonrası yurttaşlık zemininde bir araya getiriliş süreci, yazının ana gövdesini oluşturmaktadır. Çalışmanın argümanı, yurttaşlık olgusunun siyasal ve sosyal mücadelelerle genişlediğidir. Bu özellik bugün de devam etmektedir. Fransız Devrimi’nde temelleri atılan ayrımcılığa ve imtiyazlara karşı yurttaşlık ekseninde birleşme ve yeni bir yapı kurma isteğinin günümüz koşullarında devam ettiği söylenebilir. Egemenliğin kaynağını teokratik zeminden alıp ulusa veren düşünce, Fransız Devrimi’nin bir sonucudur. Ancak haklardan ziyade sorumluluğa vurgu yapan ve bu sorumlulukları yerine getirdikçe hakların kazanımını açan yurttaşlık bakışı, kavramın köklerindeki genişletici düşünceyi daraltıcı biçimde ele almak anlamına gelir. Bu sonuç beraberinde bir dizi siyasi pratiği de getirir. Farklılıkların bir potada eritilmesi ve bireyi gündelik pratiklerle çevrilmiş alanda bir unsura ait kılma çabaları, Kıta Avrupası’ndan başlayarak, tüm dünyada geçerli olmaya başlayan devlet kontrolünde bir siyasi projeye dönüşmüştür. Devlet dışında sivil bir inisiyatifin varlığını devlete borçlu olması nedeniyle bireysel ifadenin gelişememesi, yurttaşlığın edilgen bir konum olarak kurgulanmasının önünü açar. Modern dönemde “pasif yurttaş” niteliği daha da belirginleşmiştir; böylece günümüzde siyaset ve yönetim işi daha az sayıdaki aktif yurttaşın uzmanlık ve teknokratik girişimlerine bağlı kılınmıştır.