ÖZ

Bu çalışma Karaman ilinde yer alan gastronomi temalı rekreasyonel aktivitelerin gerçekleştirildiği alanları tespit etmeyi ve bu alanların insanlar üzerindeki etkisini saptamayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda Karaman il merkezinde gönüllü katılımcılar ile yürütülen araştırmada karma yöntem kullanılmıştır. Nitel yöntemde belge incelemesi olarak da bilinen arşiv-doküman analiz yöntemi ve yapılandırılmış görüşme (mülakat) tekniği kullanılmıştır. Bu kapsamda öncelikle literatür taraması yapılmış, ilgili kurum ve kuruluşlar ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Daha sonra Kargiglioğlu ve Temür (2022) tarafından geliştirilen 8 soruluk görüşme formu 16 erkek ve 14 kadın olmak üzerine toplam 30 katılımcıya uygulanmıştır. Elde edilen veriler betimsel ve içerik analiz yöntemleri kullanılarak analiz edilmiş ve gastronomi temalı rekreatif alanlar bulgulanmıştır. Nicel yöntemde, Düner (2016) tarafından geliştirilen 30 soruluk anket, 101 erkek ve 88 kadın olmak üzeri toplam 189 katılımcıya uygulanmıştır. Bu anket sonuçları, kent merkezindeki rekreasyon alanlarının insanlar üzerindeki etkisini ortaya koymuştur. Araştırma sonucu ulaşılan veriler SPSS 23.0 paket programından yararlanılarak analiz edilmiştir. Anket sonucu elde edilen bilgiler frekans ve yüzde olarak verilmiştir. Karaman’da restoran, fast food, pastane ve tatlıcılar, esnaf lokantaları, sulu yemek, kebap, döner, dürüm işletmeleri, kurum misafirhaneleri ve altın günleri kapalı alan; mesire alanları, park, baraj ve su temalı alanlar açık alan gastronomi temalı rekreasyon alanları olarak bulgulanmıştır. Araştırma sonunda Karaman ilindeki rekreasyon alanları hakkında bilgi verilmiş olup bu alanların hijyen ve sanitasyon şartlarının iyileştirilmesi, güvenlik ve ulaşım imkanlarının sağlanması alanların geliştirilip sayısının artırılması ilgili kurum ve kuruluşlara öneriler olarak sunulmuştur.

Giriş

Günümüz şehir hayatının yoğun ve yorucu olması insanları yıpratmakta ve buna bağlı olarak sağlığı olumsuz etkilemektedir (Can, 2015, s. 2). Şehirlerin stresli yaşam şartlarından uzaklaşmak isteyen insanlar dinlenmek, sosyalleşmek, rahatlamak ve yaşam kalitelerini artırmak için farklı etkinlikler talep etmektedir (Ekingen & Şahin, 2021, s. 161). Serbest zaman bağlamında gönüllü olarak yapılan aktiviteler rekreasyon kavramının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Rekreasyon “insanların boş zamanlarında, eğlence ve spor amacı ile gönüllü olarak katıldıkları etkinlikler” olarak tanımlanmaktadır (Türk Dil Kurumu, 2024).  Rekreasyon etkinlikleri çevrenin neden olduğu olumsuz etkiler ve stres nedeniyle tehlikeye giren ruh ve beden sağlığını geri kazanmak ve bu kapsamda insanların canlanmasına, tazelenmesine, yenilenmesine, sağlıklı ve mutlu olmasına katkı sağlamaktadır (Koçyiğit & Yıldız, 2014, s. 213). Şehirler sahip olduğu rekreatif alanlar ile doğa yürüyüşü, kamp, spor, tiyatro, alışveriş, seyahat ve piknik gibi rekreasyon etkinliklerinin gerçekleştirilmesine imkân vermektedir (Bozkurt, 2019, p. 30; Uyanık, 2023, s. 489). Bu kapsamda insanların dinlenmesi, eğlenmesi ve tazelenmesini sağlayacak önemli rekreatif etkinlikler arasında gastronomi temalı rekreasyonel faaliyetler gelmektedir. Gastronomi unsurları günümüzde etkinlik turizmi kapsamında sıklıkla tercih edilen rekreatif faaliyetler arasındadır. Gastronomik unsurların kullanıldığı bazı rekreatif faaliyetler arasında; yemek festivalleri, yemek pişirme faaliyetleri, tadım organizasyonları, gastronomi turları, müze ziyaretleri ve bağ bozumu gibi etkinlikler yer almaktadır (Karakan, 2021, s. 46).

İlgili alan alanyazın incelendiğinde rekreasyonel alanların dağılımını konu edinen bazı çalışmalar arasında park kullanımı (Demir, 2002; Altunöz vd., 2014; Çetinkaya vd., 2016; Birinci vd., 2016; Bingül Bulut, 2023), gastronomi temalı rekreasyonel etkinlikler (Lakićević vd., 2012; Trabskaya vd.,  2015; Zavalna, 2019; Karakan, 2021; Akturfan & Şen, 2023), rekreasyon alanları (Üstündağ vd., 2011; Winter vd., 2019; Eren & Koçyiğit, 2020) yer aldığı görülmektedir. Araştırmaların, kentlerin doğa, tarih, park, su, sahil, gastronomi ve sportif etkinlikler gibi konular kapsamında turizm ve rekreasyon arasındaki ilişki üzerine yoğunlaştığı görülmektedir.

Karaman ili sahip olduğu kültürel değerler ve alternatif turizm türleri ile (Keleş, 2021, s. 78) yerli ve yabancı ziyaretçilere birçok rekreatif etkinlik sunarken gastronomi temalı rekreasyon alanları ve bu alanlarda gerçekleştirilebilecek rekreatif faaliyetler ile de dikkat çekmektedir. Bu bağlamda gerçekleştirilen çalışma Karaman ilinde yer alan gastronomi temalı rekreasyonel aktivitelerin gerçekleştirildiği alanları tespit etmeyi ve bu alanların insanlar üzerindeki etkisini saptamayı amaçlamaktadır. Karaman’da restoran, fast food, pastane ve tatlıcılar, esnaf lokantaları, sulu yemek, kebap, döner, dürüm işletmeleri, kurum misafirhaneleri ve altın günleri kapalı alan; mesire alanları, park, baraj ve su temalı alanlar açık alan gastronomi temalı rekreasyon alanı olarak bulgulanmıştır. Araştırma sonunda Karaman ilindeki rekreasyon alanları hakkında bilgi verilmiş, alanların hijyen ve sanitasyon şartlarının iyileştirilmesi, güvenlik ve ulaşım imkânlarının artırılması gerektiği belirtilmiştir. Gastronomi temalı rekreasyon alanlarında tercih edilen gastronomik unsurların coğrafi işaret ile tescillenerek gelecek nesillere aktarılması, rekreasyonel turizm kapsamında değerlendirilmesi, yerel ekonomiye kazandırılması ve bu alanların geliştirilip sayısının artırılması ilgili kurum ve kuruluşlara öneri olarak sıralanabilir.

Gereç ve Yöntem

Araştırmanın Amacı ve Modeli

Bu çalışma Karaman ilinde yer alan gastronomi temalı rekreasyonel aktivitelerin gerçekleştirildiği alanları tespit etmeyi ve bu alanların insanlar üzerindeki etkisini saptamayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda Karaman il merkezinde gönüllü katılımcılar ile yürütülen araştırmada hem nitel hem nicel yöntemleri içeren karma yöntem kullanılmıştır. Nitel yöntemde belge incelemesi olarak da bilinen arşiv-doküman analiz yöntemi ve Kargiglioğlu ve Temür (2022) tarafından geliştirilen görüşme formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler betimsel ve içerik analiz yöntemleri kullanılarak analiz edilmiş ve gastronomi temalı rekreatif alanlar tespit edilmiştir.  Betimsel analiz yönteminde ulaşılan veriler daha önce belirlenen temalar çerçevesinde özetlenerek yorumlanırken; içerik analizinde ulaşılan veriler kavramlar ve ilişkilerle açıklanmaktadır. Betimsel analiz yönteminde özetlenerek yorumlanan veriler, içerik analizinde daha detaylı bir şekilde incelenmektedir. İçerik analizinde benzer veriler belirli kavram ve temalar kapsamında bir araya getirilerek okuyucunun anlayabileceği şekilde yorumlanır (Yıldırım ve Şimşek, 2018). Nicel yöntemde ise Düner (2016) tarafından geliştirilen 30 soruluk anket kullanılarak şehir merkezinde yer alan rekreasyon alanlarının insanlar üzerindeki etkisi saptanmıştır. Araştırma sonucu ulaşılan veriler SPSS 23.0 paket programından yararlanılarak analiz edilmiştir. Anket sonucu elde edilen bilgiler frekans ve yüzde olarak verilmiştir.

Araştırmanın Evreni ve Örneklemi

Araştırmanın evrenini Karaman il merkezinde yaşayan yerel halk oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise Karaman’da yaşayan araştırmaya gönüllü olarak katılan halk oluşturmuştur. Bu kapsamda; araştırmanın nicel boyutunda hazırlanan anket formu 189; nitel boyutunda hazırlanan görüşme formu ise 30 katılımcıya araştırmacılar tarafından yüz yüze uygulatılmıştır.

Araştırmada Kullanılan Veri Toplama Aracı

Araştırma kapsamında hem nitel hem nicel yöntemleri içeren karma yöntem kullanılmıştır. Nitel yöntemde belge incelemesi olarak da bilinen arşiv-doküman analiz yöntemi ve görüşme (mülakat) tekniği kullanılmıştır. Bu kapsamda öncelikle literatür taraması yapılmış, ilgili kurum ve kuruluşlar ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Daha sonra Kargiglioğlu ve Temür (2022) tarafından geliştirilen 8 soruluk görüşme formu 16 erkek ve 14 kadın olmak üzere toplam 30 katılımcıya; nicel yöntemde ise Düner (2016) tarafından geliştirilen 30 soruluk anketin 101 erkek ve 88 kadın olmak üzere toplam 189 katılımcıya uygulatılmıştır.

Araştırmada veri toplanmaya başlanmadan önce Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu’nun 06/06/2023 tarih ve 11 sayılı toplantısında 158 karar sayısı ile etik kurul izni alınmıştır.

Verilerin Değerlendirilmesi

Araştırma sonucu ulaşılan nicel veriler SPSS 23.0 paket programından yararlanılarak analiz edilmiştir. Anket sonucu elde edilen bilgiler frekans ve yüzde olarak verilmiştir. Araştırma sonucu elde edilen nitel veriler ise betimsel ve içerik analiz yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir.

Bulgular

Karaman Tarihi, Rekreasyon Alanları ve Aktiviteleri

Karaman’ın kuruluş tarihine ait kesin bir bilgi olamamakla birlikte M.Ö. 8000 yıllarına ait yerleşim olduğu Süleymanhacı köyünde yer alan Pınarbaşı Höyüğü’nde yapılan araştırmalardan elde edilmiştir (Şimşek, 2020, s. 250). Karaman tarihine ışık tutan önemli höyükler arasında Derbe (Kerti) Höyük, Pınarbaşı Höyüğü, Canhasan Höyüğü, Kozlubucak Höyüğü, Eminler Höyüğü ve İlisıra Höyüğü yer almaktadır. Karaman höyüklerinde yapılan araştırmalar Prehistorik dönemde yerleşim olduğu, bu alanlara yerleşim tarım, su, güvenlik ve ulaşım imkânlarından olmuştur (Kurt, 2009, s. 173). Karaman sahip olduğu coğrafi konumu, bitki örtüsü ve iklimi ile önemli yerleşim yerlerinden birisi olmuştur. Karaman Hititliler, Frigyalılar, Lidyalılar, Persler, Roma, Bizans İmparatorluğu, Selçuklular, Danişmendliler ve Anadolu Selçuklulara yurt olmuştur (Keleş, 2021, s. 73). Karaman’da bu topluluklara ait cami, medrese, han, hamam, kale, türbe yer alırken Binbir Kilise olarak bilinen alanda manastır, bazalika, kilise ve şapel gibi kültür unsurları bulunmaktadır. Karamanoğulları Beyliği 1235 yılında 13. yüzyıl ortalarında Laranda’da kurulmuştur. Eskiden Laranda olarak anılan Karaman Larende’ye dönüşmüştür. 1467 yılında ise Fatih Sultan Mehmet Karaman’ı Osmanlı Devleti’ne katmıştır. Cumhuriyet döneminde Konya’ya bağlanmış ve Karaman adı verilmiştir. Karaman 15/06/1989’da Türkiye’nin 70. ili olmuştur (Şimşek, 2020, ss. 250-251). Karaman kuzeyde Konya, güneyde Mersin, doğuda Ereğli, güneydoğusunda Silifke, batısında Antalya ile komşu olup İç Anadolu Bölgesinin güney ucunda yer almaktadır (Uca, 2012, s. 71; Keleş, 2021, s. 74). Karaman merkez ilçe ile Ermenek, Kazımkarabekir, Ayrancı, Başyayla ve Sarıveliler dahil altı ilçeye sahiptir (Karaman Valiliği, 2023). Birçok topluluğa yurt olmuş Karaman geleneksel el sanatları ve mutfağı ile kültürel ve doğal güzellikler bakımından birçok rekreasyon alanına sahiptir. Karaman’ın sahip olduğu rekreasyon alanları Şekil 1’de yer almaktadır.

Bu rekreasyon alanları arasında Manazan Mağaraları, Karaman Kalesi, Tartan Konağı, Binbir Kilise, Balkusan Yaylası, Seki Çeşme Hamamı, Değle Ören Yeri, Hatuniye Medresesi, Araboğlu Cami, Karamanoğlu Mehmetbey Türbesi, Görmeli (Ala) Köprüsü, Karaman Müzesi, Nadire Kanyonu, Ermenek Barajı, Zeyve Pazarı, Taşkale, Yılkı Atları, Karadağ yer almaktadır.

Karaman coğrafi özellikleri, tarihi ve yeryüzü şekilleri, doğası ve kültürel unsurları ile yerel halk ve şehre gelen ziyaretçilere birçok rekreatif aktivite sunmaktadır. Karaman’da yapılabilecek başlıca rekreasyon aktiviteleri Tablo 1’de belirtilmiştir.

Karaman Gastronomi Temalı Rekreasyon Alanları

Karaman’da yer alan gastronomi unsurlarının tespiti için nitel araştırma yöntemlerinden yüz yüze görüşme tekniği kullanılmıştır. Bu bağlamda 30 katılımcı ile 10.05.2023 ve 17.05.2023 tarihleri arasında görüşme gerçekleştirilmiştir. Görüşme yapılan katılımcılara ait demografik bilgiler Tablo 2’de yer almaktadır.

Araştırmanın çalışma grubu incelendiğinde cinsiyetler açısından birbirine yakın sayıda olduğu görülmektedir. Yaş aralığına bakıldığında 15-65 yaş aralığında katılımcıların olduğu genel dağılımın 36-55 yaş aralığında olduğu ve 59 yaş üzerinde katılımcının olmadığı görülmektedir. Eğitim düzeylerine incelendiğinde lisans 16, lise 6, ilköğretim 3, ön lisans 3 ve lisansüstü 2 kişinin olduğu görülmektedir. Katılımcıların tamamının Karaman’da ikamet ettikleri belirlenmiştir. Çalışma kapsamında belirlenen tema, alt tema ve kodlar tablolaştırılarak katılımcı görüşleri ile desteklenerek yorumlanmıştır. Araştırmada katılımcıların verdikleri cevapların analizi sonucu belirlenen birinci tema Karaman’da gastronomi ve turizm iken gastronomi festivalleri, gastronomik hediyelik eşyalar ve gastronomi turizm potansiyeli alt temalar olarak belirlenmiştir.

Katılımcıların “Karaman ilinde düzenlenen yiyecek içecek festivalleri hakkında bilginiz var mı?”  sorusuna verdikleri yanıtlar incelendiğinde katılımcıların Karaman’da düzenlenen festivaller hakkında bilgisi olmadığı görülmüştür. (Tablo 3)

K3, “Bilgim yok Karaman’da herhangi bir festivale katılmadım.”

K12, “Sosyal medyadan bazı bildirimler geliyor. Ermenek’te festival düzenlendiğini duymuştum.”

Karaman’da düzenlenen gastronomi temalı festivaller arasında “Akçaşehir Yöresel Yemeklerimizi-Geleneklerimizi Yaşatma ve Kültür Şenliği, Geleneksel Sarıveliler Karacaoğlan ve Yayla Şenliği, Ahilik Kültürü Haftası Kutlamaları, Kiraz Festivali, Bal Festivali, Çiçek Hasat Şenlikleri ve Kardelen Festivali, Ermenek Taşeli Kültür Sanat ve Sıla Festivali” yer almaktadır.

Katılımcıların “Karaman ilinden satın alınacak gastronomik hediyelik eşyalar nelerdir, neler olabilir? sorusuna verdikleri yanıtlar incelendiğinde;

K5, “Peynir, mayalı, Ermenek helvası, elma, kiraz.”

K9, “Pest Elma, lokur, divle peyniri, Süleyman hacılı kavunu.”

Katılımcılar Karaman’da satın alınabilecek gastronomik hediyelik ürünlerin başında Divle peyniri, Pest elma ve Ermenek helvası geldiğini belirtmişlerdir.

Katılımcıların “Karaman ilinin gastronomi turizmi potansiyeli ile ilgili ne düşünüyorsunuz?” sorusuna verdikleri yanıtlar incelendiğinde;

K16, “Yöresel mutfak açısından zengin olmasına rağmen tesis ve tanıtım açısından yetersiz olduğunu düşünüyorum.”

K21, “Yöresel ürünlerin satış yapılacağı alanların oluşturulması gerekir. Alan, tanıtım ve personel konusunda yatırım yapılmalıdır.”

Katılımcılar Karaman ilinin yöresel ürünler açısından zengin olduğunu ancak tesis, tanıtım ve kalifiyeli personel yönünden geliştirilmesi gerektiğini düşünmektedirler.

Araştırma sonunda tespit edilen ikinci tema Karaman mutfak kültürü iken ikinci tema kapsamında endemik bitkiler, coğrafi işaretli ürünler, yöresel yiyecek ve içecekler alt temalar olarak belirlenmiştir. (Tablo 4)

K 21, “Pek bilgim yok ama kızıl kaplan otunu duymuştum.”

K 26, “Karadağ bölgesinde çok çeşitli ot türü olduğu söyleniyor.”

Katılımcıların yöreye özgü endemik bitkiler hakkında bilgi sahibi olamadıkları görülmektedir.

Katılımcıların “Karaman iline ait coğrafi işaretler hakkında bilginiz var mı?” sorusuna verdikleri yanıtlar incelendiğinde;

K7, “Ben Divle peynirinin coğrafi işaret ile tescillendiğini biliyorum.”

K 23, “Evet, Divle peyniri, Ermenek helvası.”

Katılımcılarının verdikleri yanıtlar doğrultusunda, katılımcıların çoğunluğunun 08.12.2017 tarihinde Karaman Ticaret ve Sanayi Odası tarafından menşe adı ile tescillenen Ayrancı Divle peyniri ile ilgili bilgi düzeylerinin yüksek olduğu görülmektedir. Karaman’da sahip olunan ürünlerin coğrafi işaret kapsamında tescillenmesi için 2022 yılı itibariyle çalışmaların hızlandığı görülmektedir. Bu kapsamda 14.09.2022 tarihinde Ermenek helvası Ermenek Belediyesi tarafından mahreç işareti, 08.12.2022 tarihinde Karaman Ekşikara Üzümü Karaman Ticaret ve Sanayi Odası tarafından, 07.02.2023 tarihinde Başyayla Karın Kaymağı Başyayla İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından mahreç işareti ve 03.05.2023 tarihinde Kazımkarabekir Kabak Çekirdeği Kazımkarabekir İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından mahreç işareti ile tescillenmiştir.

Katılımcıların “Karaman iline ait yöresel yiyecek ve içecekler nelerdir?” sorusuna verdikleri yanıtlar incelendiğinde;

K8, “Calla, batırık, arabaşı çorbası, etli ekmek.”

K11, “Topalak, tahinli pilavı, mayalı, hoşaf.”

Katılımcılar Karaman’da evlerde genellikle yöresel yemeklerin yapıldığını çarşı merkezde ise genellikle kebap türü ekmek arası ve ızgara türü yemeklerin yapıldığını belirtmişlerdir.

Karaman’da ılıman iklime sahip dağ köylerinde zeytin, nar, zeytinyağı, kiraz, nar ekşisi, peynir, üzüm, soğan, küçükbaş hayvancılık, pekmez; sert iklime sahip dağ köyleri aracılık, hayvancılık, badem, nohut, ceviz, patates, fasulye; Kazımkarabekir, Ayrancı, Merkez hayvancılık, arpa, elma, pancar, beyaz kiraz, buğday, nohut, mısır, fasulye, peynir, süt, yoğurt; Başyayla, Sarıveliler, Ermenek pekmez, arıcılık, küçükbaş hayvancılık, kiraz, peynir, nar ekşisi, üzüm, nar yer almaktadır.

Araştırma sonunda Karaman turizm faaliyetlerinde problemler, istek ve öneriler teması kapsamında turizm faaliyetlerinde karşılaşılan problemler ve turizm faaliyetlerine yönelik istek ve öneriler alt temaları belirlenmiştir. (Tablo 5)

Katılımcıların “Karaman ilindeki turizm faaliyetleri ile ilgili neler yapılması gerektiğini düşünüyorsunuz?” sorusuna verdikleri yanıtlar incelendiğinde;

K5, “Sıra gecelerinin düzenlenmesi, usta şeflerin çıkarılması ve tanıtım yapılması gerekmektedir.”

K8, “Doğal güzellikler ön plana çıkarılmalı, yiyecek festivallerinin sayısı artırılmalı, mesire alanları artırılmalı.” 

K13, “Binbir kilise bölgesine tesis ve kamp alanları yapılmalı.”

K17, “Ulusal ve uluslararası festivaller düzenlenmeli ve tanıtım yapılmalı.”

K27, “Kılbasan, TRT, Üçkuyu arasına teleferik kurulması ve bu rotalarda Restoran kurulması iyi olur.”

Katılımcılar Karaman ilinin sahip olduğu gastronomik potansiyeli yansıtamadığını birkaç ürünle tanındığını ve kaliteli hizmet veren işletmelerin sayısının artırılması ve bu kapsamda yöresel yiyeceklerin bu işletmelerde yer alması gerektiğini belirtmişlerdir.

Son olarak ise Karaman rekreasyonel gastronomi alanlarının tespiti için nitel araştırma yöntemlerinden arşiv-doküman tarama yöntemi kullanılmıştır. Bu kapsamda Karaman belediyesi, Karaman İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile diğer resmî kurum ve sivil toplum örgütlerinden elde edilen bilgilerden yararlanılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen verilerinin analizi sonucu Karaman ili gastronomi temalı rekreasyon alanları ve bu alanlarda gerçekleştirilen faaliyetler belirlenmiştir. Gastronomi temalı rekreasyon alanları kapalı ve açık alan olarak sınıflandırılmaktadır. Gastronomi temalı kapalı rekreasyon alanları arasında 14 otel, lüks restoranlar, fast food işletmeleri, kafeler, kahvehaneler, sokak lezzetleri, esnaf lokantaları, AVM işletmeleri, kurum misafirhaneleri, pastaneler ve bayan günleri; gastronomi temalı açık rekreasyon alanları arasında ise mesire alanları, parklar, şelaleler, hobi bahçeleri ve bağ evleri tespit edilmiştir. Bu alanlarda gerçekleştirilen rekreatif faaliyetler arasında piknik, dışarıda yeme isteği, balık tutma; vb. etkinlikler yer alırken bu etkinliklerde yöresel ürünler, et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, sebze ve meyve gibi gastronomik unsurlar kullanılmaktadır.

Karaman Halkının Rekreasyon Alanları ve Aktiviteleri Hakkındaki Görüşleri

Anketin uygulanması sonucu ortaya çıkan bulgular; frekans, yüzde ve kümülatif yüzdelerin tablolara aktarılması ile gösterilmiştir. Anket uygulaması yapılan katılımcılara ait demografik bilgiler ve diğer betimleyici veriler Tablo 6’da verilmiştir.

Katılımcılardan 88’i kadın, 101’i ise erkektir, 20 yaş altı 27 kişi, 20-29 yaş 24 kişi, 30-39 yaş 58 kişi, 40-49 yaş 51 kişi ve 50 yaş üzeri 25 kişidir. Ankete katılanlardan 58 kişi bekar, 109 kişi evli ve 20 kişi boşanmış olarak görülmektedir. Katılımcılardan ilköğretim mezunu 55 kişi, lise mezunu 60 kişi, üniversite mezunu 50 kişi, yüksek lisans mezunu 15 kişi ve doktora mezunu 8 kişidir. Kırk sekiz kişi memur, 36 kişi işçi, 27 kişi serbest meslek, 30 kişi öğrenci, 37 kişi diğer meslek grubundadır. Katılımcılardan 8000 TL’den az 36 kişi, 8000-10000 TL grubunda 38 kişi, 10000-13000 TL grubunda 30 kişi, 13000-15000 TL grubunda 24 kişi ve 15000 TL üzeri grupta 53 kişidir.

“Anketi yapmadan önce rekreasyon kavramı hakkında bir bilginiz var mıydı?” sorusu evet/hayırlı bir sorudur. Bu soruya katılımcılardan 79 kişi evet yanıtını verirken, 110 kişi hayır yanıtını vermiştir. (Tablo 7)

“Rekreatif ve turistlik etkinliklerde bulunmak için (tarihi yerleri, doğal alanları, kamping, spor, piknik, gezinti vb.) herhangi bir yere gider misiniz?” sorusu evet/hayırlı bir sorudur. Ankete katılan kişilerin soruya verdikleri cevaplar doğrultusunda katılımcılardan 162 kişi evet, 36 kişi hayır cevabını vermiştir. Sonuçlara göre halkın rekreasyon faaliyeti gösterdiği görülmektedir. (Tablo 8)

”Rekreasyon alanlarında sizin için önemli olan öncelik nedir?” ankete katılan kişilerin soruya verdikleri cevaplar doğrultusunda; doğal güzellik 133 kişi, tarihi mekânlar 73 kişi, avcılık 26 kişi, kamp yapma 46 kişi, piknik yapma 90 kişi, kaplıcalar 21 kişi ve son olarak diğer cevabı veren 13 kişidir. (Tablo 9)

“En çok hangi mevsimi tercih edersiniz?” sorusu birden çok seçeneğin işaretlenebileceği şekilde hazırlanmıştır. Bu soru sorulduğunda yaz mevsimini tercih eden 96 kişi, sonbaharı tercih eden 29 kişi, kışı tercih eden 20 kişi, ilkbaharı tercih eden 59 kişi, her mevsimi tercih eden 40 kişidir. İlkbaharda ve yaz aylarında havaların ısınmaya başlaması ile bu faaliyete katılım oranında önemli bir artış görülmektedir. Bu soruya 1 kişi cevap vermemiştir. (Tablo 10)

“Ne kadar süre ile rekreasyon faaliyetini gerçekleştirirsiniz?” sorusuna katılımcılardan 16 kişi hemen hemen her gün, 43 kişi haftada bir, 53 kişi ayda bir, 32 kişi yılda 1-2 kez, 43 kişi bayram ve benzeri tatil dönemlerinde, 6 kişi hiç cevabını vermiştir. (Tablo 11)

“Rekreasyon faaliyeti için bütçe ayırıyor musunuz?” sorusu evet/hayırlı bir sorudur. Soruya verilen yanıtlarda 117 kişi evet derken, 70 kişi hayır seçeneğini işaretlemiştir. İki kişi de cevap vermemiştir. Katılımcılar rekreasyon faaliyetleri için ağırlıklı olarak bütçe ayırmaktadır. (Tablo 12)

“Rekreasyon faaliyeti için ne kadar bütçe ayırırsınız?” sorusuna katılımcılardan 21 kişi 100-250 TL, 49 kişi 250-500 TL, 85 kişi 500 TL ve üzeri bütçe ayırmaktadır. Katılımcılardan 50 kişi ise bu soruya cevap vermemiştir. (Tablo 13)

“Karaman’da en çok tercih ettiğiniz rekreasyon alanları nerelerdir?” sorusuna 90 kişi Gökçe Çamlığı’nı, 38 kişi Saklı Cennet’i, 44 kişi Manzara Mağaraları’nı, 31 kişi Aktekke Meydanı’nı, 89 kişi Türk Dünyası Kültür Parkı’nı ve 27 kişi diğer yerleri tercih etmiştir. Üç kişi bu soruya cevap vermemiştir. (Tablo 14)

“Gittiğiniz yerlerde daha çok nelere ihtiyaç duyarsınız?” katılımcılardan 89 kişi masa ve sandalyeye, 70 kişi oyun parkına, 68 kişi büfe- lokantaya, 70 kişi ulaşım imkânlarına, 19 kişi diğer seçeneklere ihtiyaç duymaktadır. Bir kişi bu soruya cevap vermemiştir. (Tablo 15)

“Gittiğiniz yerlerde yemek ihtiyacınızda neyi tercih edersiniz?” sorusuna katılımcılardan 127 kişi kendin pişir kendin ye, 69 kişi ise lokantalı yerleri tercih etmektedir. Bir kişi bu soruya cevap vermemiştir. (Tablo 16)

“Rekreasyon faaliyeti içerisinde Karaman’ın halkına sunduğu olanaklar nedir?” katılımcılardan 84 kişi güzel bir hava ve iklime sahiptir, 80 kişi rahatlatıcı bir yerdir, 25 kişi kış ile yaz mevsimi dağ turizmi için önemli bir yerdir ve 41 kişi boş zamanı değerlendirecek yere sahiptir cevabını vermiştir. On iki kişi bu soruya cevap vermemiştir. (Tablo 17)

“Karaman’a yakın bir ilde yaşasaydınız ilin doğal güzelliklerinden yaralanmak için gelir miydiniz?” sorusuna katılımcılardan 90 kişi evet diyerek “Karaman’a geliriz derken” 97 kişi hayır diyerek “gelmeyiz” demiştir. (Tablo 18)

“Rekreasyon faaliyetleri Karaman kentinin gelişimine sizce nasıl katkıda bulunuyor?” sorusunda yanıtlar değerlendirildiğinde 87 kişi kent yaşamına katkı sağladığını söylerken, 26 kişi kent halkına sosyal yaşam sağlıyor demiştir. Kentin tanıtımı sağlanıyor diyen 51 kişi, kentin turizme katkısı var diyen 22 kişidir. Üç kişi cevap vermemiştir. (Tablo 19)

“Rekreasyon faaliyetine katılma amacınız nelerdir?” sorusuna 65 kişi doğa yürüyüşü, 42 kişi kayak yapmak, 57 kişi dağa tırmanmak, 133 kişi dinlenmek, 139 kişi piknik yapmak, 67 kişi manzara seyretmek, 83 kişi temiz hava almak, 79 kişi gezinti yapmak, 12 kişi kaplıcalardan faydalanmak, 6 kişi diğer seçeneği işaretlemiştir. Bir kişi bu soruya cevap vermemiştir. (Tablo 20)

“Gittiğiniz alanlardan istediğiniz gibi yararlanmanızı olumsuz olarak etkileyen sebepler nelerdir?” soruya verilen yanıtlarda 59 kişi hava kirliliği, 15 kişi su kirliliği, 48 kişi gürültü, 21 kişi trafik, 44 kişi yoğun kullanım, 10 kişi diğer seçenekleri işaretlemiştir. Dört kişi ise bu soruya cevap vermemiştir. Verilen cevaplar doğrultusunda en fazla hava kirliliğinin etkili olduğu belirtilirken daha sonra yoğun kullanım ve gürültü cevabı verilmiştir. (Tablo 21)

“Eğlenme, dinlenme, piknik, gezinti, hoşça vakit geçirmek gibi rekreasyonel amaçlarla gittiğiniz yerlerde kaç saat kalırsınız?” sorusuna katılımcılardan 12 kişi bir saatten az, 47 kişi birkaç saat, 52 kişi sabahtan öğleye kadar, 62 kişi öğleden akşama kadar ve 48 kişi sabahtan akşama kadar cevabını vermiştir. Dört kişi ise bu soruya cevap vermemiştir. (Tablo 22)

“Rekreasyon faaliyetine genelde kimlerle katılırsınız?” sorusuna katılımcılardan 26 kişi yalnız, 116 kişi ailemle, 41 kişi arkadaş grubumla, 15 kişi akrabalarımla seçeneğini işaretlemiştir. Dört kişi cevap vermemiştir. (Tablo 23)

“Hangi ulaşım aracı ile gidersiniz?” sorusuna katılımcılardan 122 kişi özel otomobille, 37 kişi otobüsle, 13 kişi arkadaş grubuyla temin edilen araç ile, 13 kişi de diğer şekilde seçeneğini işaretlemiştir. Beş kişi ise soruya cevap vermemiştir. (Tablo 24)

“Karaman kent merkezindeki rekreasyon alanlarına gitmek için toplu taşıma imkânlarını yeterli buluyor musunuz?” sorusu evet/hayırlı bir sorudur. Elli sekiz kişi evet cevabını verirken 131 kişi hayır cevabını vermiştir. Üç kişi bu soruya cevap vermemiştir. Toplu taşıma araçları yetersiz bulunmakla birlikte, ulaşımda özel araçlarını tercih ettikleri belirlenmiştir. (Tablo 25)

“Karaman kent merkezindeki rekreasyon alanlarını (park, piknik ve mesire yeri, kamp alanı vb.) yeterli buluyor musunuz?” sorusuna 31 kişi evet demiş, 155 kişi hayır demiştir. Yetmiş sekiz kişi ise fikrim yok seçeneğini işaretlemiştir. Dört kişi de bu soruya cevap vermemiştir. (Tablo 26)

“Karaman kent merkezindeki rekreasyon alanlarının geliştirilmesi ve kullanımının artırılması için neler yapılmalıdır?” sorusuna katılımcılardan 71 kişi etkili reklam, 63 kişi proje yarışmaları, 75 kişi bilgilendirme ve 44 kişi diğer seçeneği işaretlemiştir. Altı kişi bu soruya cevap vermemiştir. (Tablo 27)

“Karaman kent merkezindeki rekreasyon alanlarının korunmasına yönelik ne tür çalışmalar yapılmalıdır?” sorusuna ankete katılanlardan 39 kişi alan sınırlandırılması, 55 kişi ücretlendirme, 54 kişi cezaların artırılması, 21 kişi özelleştirme, 12 kişi diğer cevabını vermiştir. Sekiz kişi cevaplamamıştır. (Tablo 28)

“Rekreasyon alanları ile ilgili sorunlarınız var mı, varsa çözüm önerileri ile yazar mısınız?” sorusu açık uçlu soru tarzı ile hazırlanmıştır. Katılımcıların verdikleri cevapların analizi sonucu temizlik, güvenlik, elektrik, ibadethane, çocuk oyun alanı ve ulaşım yetersizliği alanlarda yaşanılan önemli problemlerdir. Katılımcılar bu sorunların çözümü için insanların alanların kullanımı konusunda bilgilendirilmesi gerektiğini ayrıca alanlardan ücret alınabileceğini ve yerel yönetimin ulaşım konusunda araçların sefer sayısını artırması gerektiğini belirtmişlerdir.

Tartışma ve Sonuç

Şehirlerin sahip olduğu doğa, tarih, park, su, sahil, sportif etkinlikler ve gastronomi unsurları üzerine turizm ve rekreasyon araştırmalarının yoğunlaştığı görülmektedir. Bu bağlamda gerçekleştirilen araştırma Karaman ilinde yer alan gastronomi temalı rekreasyonel aktivitelerin gerçekleştirildiği alanları tespit etmeyi ve bu alanların insanlar üzerindeki etkisini saptanmayı amaçlamaktadır. Araştırma sonunda 14 otel, 9 otel restoranı, 6 bağımsız restoran, 8 sokak lezzetleri, 4 AVM işletmesi, 3 kafe, 56 sulu yemek işletmesi, 85 kebap, döner, dürüm ve 5 kurum misafirhanesi gastronomi temalı kapalı alan rekreasyon alanı; 5 mesire alanı, 4 park, 8 baraj ve 3 su temalı alan açık alan rekreasyon alanı olarak tespit edilmiştir. Bu alanlarda köfte, sucuk, kokoreç, elma, divle peyniri vb. gastronomik unsurlar kullanılmaktadır. Benzer şekilde farklı şehirlerde yapılan çalışmalar incelendiğinde; Düner, (2016) Erzincan kentinin turizm unsurları arasında doğal değerlerin ön plana çıktığını ayrıca halkın en çok Ekşisu ve Çağlayan mesire alanlarını kullandığını buna bağlı olarak da bu alanların sürdürülebilirliği konusunda bazı tehlikelerin ortaya çıktığını belirtmektedir. Kargiglioğlu ve Temür (2022) Muğla kentinin gastronomi turizm potansiyeli açısından gelişmeye açık olduğunu, bu bağlamda yatırımların artırılması gerektiğini ve uluslararası seviyede festival gibi etkinliklerin yapılması gerektiğini belirtmişlerdir. Koçyiğit ve Yıldız (2014) Konya’da rekreasyon alanlarının her geçen gün arttığını, bu kapsamda yerel halkın istihdamına katkı vererek rekreasyon alanlarının insanlarının sosyal faaliyetlerindeki artışa da katkıda bulunmakta olduğunu belirtmişlerdir. Doldur ve Nesipoğlu, (2022) “Antakya Şehri ve Yakın Çevresinde Rekreasyon Faaliyetlerinin Özellikleri ve Dağılışı” başlıklı çalışmalarında Antakya’nın 600 çeşit yemeğe sahip geleneksel mutfağa sahip olduğunu, 2017’de UNESCO tarafından “Dünyanın 26. Gastronomi Şehri” olarak tescillendiğini, bu bağlamda gastronomi turizmi kapsamında yemek turları, yemek festivalleri, yöresel pazarlar ve çiftlik gezileri, yemek atölyeleri gibi rekreatif etkinliklerin yapılabileceğini belirtmişlerdir. Bu doğrultuda gerekli altyapı çalışmalarının yapılması gerektiğini ifade etmişlerdir.

Karaman işsizliğin en az olduğu kentler arasında yer almaktadır. Kadınların iş hayatında daha fazla yer alması, yoğun iş temposu ve çarpık kentleşme sonucu kent sakinlerinin fiziksel ve mental yönden rahatlayabileceği rekreatif alanlara ve unsurlara daha fazla ihtiyaç duyulmaktadır. Alanların hijyen ve sanitasyon şartları kontrol edilmeli, güvenliği sağlanmalı ve ulaşım imkânları artırılmalıdır.  Gastronomi temalı rekreasyon alanlarında tercih edilen gastronomik unsurların coğrafi işaret ile tescillenerek gelecek nesillere aktarılması, gastronomi turizmi kapsamında değerlendirilmesi, yerel ekonomiye kazandırılması ve bu alanların geliştirilip sayısının artırılması ilgili kurum ve kuruluşlara yönelik öneri olarak sıralanabilir.

Sonuç olarak Karaman ili rekreasyon alanlarının çeşitlendirilmesi ve turizm potansiyelinin artırılması amacıyla; yerel yönetimlerin aktif rol alması gerekmektedir. Bu bağlamda, gastronomi temalı rekreatif alanların belirlenmesi ve çeşitli turizm etkinliklerinin düzenlenmesi önem arz etmektedir. Yerel lezzetlerin tanıtımı ve markalaştırılması için gastronomi festivalleri, yemek yarışmaları ve tadım etkinlikleri gibi rekreasyon faaliyetlerine odaklanılabilir. Bu etkinliklerin yanı sıra; doğa yürüyüşleri, bisiklet turları, piknik alanları ve macera parkları gibi rekreasyonel aktivitelerin geliştirilmesi de turistlerin ilgisini çekebilir. Böylece Karaman ilinin rekreasyon turizmi potansiyeli artırılabilir ve bölgenin ekonomik kalkınmasına önemli katkılar sağlanabilir.

Etik Beyan

Bu çalışmada “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında belirtilen tüm kurallara uyulduğu beyan edilmiştir.